در مکالمات رسمی و غیر رسمی، از واژه استاندارد در زمینه‌های متفاوتی استفاده می‌شود؛ عباراتی نظیر لوازم استاندارد، رفتار استاندارد، مشخصات استاندارد و امثال آن. صرف نظر از گوناگونی موارد استفاده از واژه استاندارد، نکته مشترک در همه این موارد کاربرد این واژه به عنوان راهنمایی جهت مقایسه است و در این خصوص یک استاندارد می‌تواند پاسخگوی نیازها و مشکلات به وجود آمده باشد.
تاکنون در مورد استاندارد و استاندارد کردن تعاریف متفاوتی بیان شده که در واقع هر کدام از دیدگاه خاصی بوده است. در این زمینه سازمان بین‌المللی استاندارد International Organization For Standardization-ISO تعاریف زیر را در مورد استاندارد و استاندارد کردن بیان نموده است:
- استاندارد مدرکی است در برگیرنده قواعد، راهنمایی‌ها یا ویژگی‌هایی برای فعالیت‌ها یا نتایج آنها به منظور استفاده عمومی و مکرر که از طریق همرایی فراهم و به وسیله سازمان شناخته شده‌ای تصویب شده باشد و هدف از آن دستیابی به میزان مطلوبی از نظم در یک زمینه خاص است. استاندارد باید مبتنی بر نتایج استوار علوم، فنون، تجربیات و در راه ارتقای منافع مطلوب جامعه باشد.
- استاندارد کردن، عمل ایجاد مقرراتی است برای استفاده عمومی و مکرر با توجه به مشکلات بالفعل و بالقوه که هدف از آن دستیابی به میزان مطلوبی از نظم در یک زمینه خاص است.
اخذ علامت استاندارد ایران
کالاها و خدمات مرغوب در چهارچوب اصول استاندارد عرضه می‌شوند. امروزه، تقریباً همه کشورها دارای استاندارد ملی هستند. در این کشورها، سازمان استاندارد ملی بر کیفیت محصول نظارت می‌کند که ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.
استاندارد اجباری و استاندارد تشویقی
در ایران، دریافت نشان استاندارد ملی برای بیشتر کالاهای صنعتی و تولیدی اجباری است. محصولاتی مانند مواد غذایی و بهداشتی مشمول قانون استاندارد اجباری هستند. یعنی تولیدکننده قبل از تولید محصول می‌بایست اقدام به اخذ نشان استاندارد کند و محصول موردنظر را مطابق با استاندارد ملی تولید کند. تولید بعضی از محصولات نیازمند دریافت استاندارد ملی نیست اما چنانچه تولیدکننده، اصول مذکور را رعایت کند می‌تواند نشان استاندارد تشویقی را روی محصولات خود درج کند.
عوامل موثر بر رعایت اصول استاندارد ملی
اگرچه تقریباً در تمام دنیا، قوانین تقریباً یکسانی بر تدوین معیارهای اخذ استاندارد نظارت می‌کنند اما رعایت و اجرای آن به عوامل متعددی بستگی دارد. یکی از عوامل موثر، فرهنگ جامعه است.
در واقع باید فرهنگ مصرف محصولات استاندارد در بین مردم جامعه نهادینه شود تا تولیدکننده برای تصاحب بازار فروش، مجبور به رعایت اصول استاندارد باشد. فاکتور دوم، عدم توجه تولیدکننده به اصول اخذ استاندارد است.
اگر برای تولید محصولی ملزم به اخذ استاندارد ملی هستیم، قبل از دریافت مجوز نباید دست به تولید بزنیم زیرا این امر منجر به اتلاف سرمایه و بیکار شدن افراد می‌شود.
مراحل اخذ استاندارد ایران
- قبل از هر اقدامی، واحد تولیدی باید دارای مجوز تولید محصول موردنظر باشد.
- داشتن امکانات و محیط کافی برای تولید محصول نیز لازمه دریافت استاندارد ملی ایران است.
- نهاد متقاضی کسب استاندارد ملی ایران می‌بایست به سازمان استاندارد استان مراجعه کند و با ارائه درخواست کتبی و تکمیل فرم‌های مربوطه، مجوز تولید آزمایشی و محدود کالا را دریافت کند.
- سازمان متقاضی با مراجعه به سازمان استاندارد، قوانین استاندارد ملی مرتبط با کالای تولیدی خود را دریافت و به رعایت اصول مندرج در آن بپردازد.
- واحد متقاضی باید کنترل کیفی خود (که دارای شرایط تعیین شده از طرف سازمان استاندارد است) را به سازمان استاندارد استان معرفی کند. سازمان استاندارد پس از تایید صلاحیت وی و برگزاری دوره‌های آموزشی لازم، مجوز تایید صلاحیت ایشان را صادر می‌کند.
- واحد تولیدی باید گواهی مالکیت علامت تجاری خود را به سازمان استاندارد ارائه دهد (علامت تجاری واحد تولیدی باید در سازمان ثبت علائم کشور ثبت شده باشد).
- یکی دیگر از شرایط لازم برای دریافت نشان استاندارد ایران، ایجاد آزمایشگاه کنترل کیفیت است. مدارک مبنی بر وجود این آزمایشگاه را باید به سازمان استاندارد تحویل داد.
- متقاضی گرفتن استاندارد می‌بایست به تدوین نظامنامه کنترل کیفیت بپردازد. این نظامنامه شامل تمام دستورالعمل‌های لازم برای حفظ کیفیت کالای تولیدی است.
- چنانچه همه مراحل فوق انجام شود و محصول نمونه مورد تایید سازمان استاندارد قرار بگیرد؛ مجوز استاندارد ملی صادر می‌شود که معمولاً اعتبار این مجوز یک ساله است. پس از اتمام زمان اعتبار مجوز، واحد تولیدی باید برای تمدید آن اقدام کند.
البته باید به توجه کرد که سازمان استاندارد پس از صدور استاندارد ملی، واحد تولیدی را به حال خود رها نمی کند، بلکه طی دوره‌های زمانی متفاوت از انبار واحد تولیدی یا بازار فروش محصول موردنظر بازدید می‌کند و در صورت مشاهده عدم رعایت اصول استاندارد، پروانه استاندارد را باطل می‌کند.
مقالات مرتبط :
- ثبت برند و هرآنچه باید درباره آن بدانید.
- ثبت اختراع و هرآنچه راجب به آن باید بدانید.
- دانش بنیان و هرآنچه باید درمورد این شرکتها باید بدانید.
- ثبت بین المللی برند چگونه امکان پذیر است؟
